Hanuman Chalisa - Meaning in Nepali - सम्पूर्ण हनुमान चालिसा नेपाली अर्थ सहित
दोहा १:
श्रीगुरु चरन सरोज रज, निज मनु मुकुरु सुधारि।
बरनऊं रघुबर बिमल जसु, जो दायकु फल चारि।।
शब्दार्थ:
श्रीगुरु: पवित्र गुरु
चरन सरोज रज: चरणकमलको धूलो
निज मनु मुकुरु: आफ्नो मनरूपी दर्पण
सुधारि: शुद्ध गर्नु
बरनऊं: वर्णन गर्ने
रघुबर: श्रीराम
बिमल जसु: निर्मल यश
दायकु फल चारि: चार पुरुषार्थ (धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष)
सम्पूर्ण अर्थ:
"मैले गुरुको चरणकमलको धूलोले आफ्नो मनलाई शुद्ध गरेर श्रीरामको पवित्र यश गाउँछु, जसले मानिसलाई चारै पुरुषार्थ प्रदान गर्दछ।"
दोहा २:
बुद्धिहीन तनु जानिके, सुमिरौं पवन-कुमार।
बल बुद्धि बिद्या देहु मोहिं, हरहु कलेस बिकार।।
शब्दार्थ:
बुद्धिहीन: बुद्धि नभएको
तनु: शरीर
जानिके: जानेर
सुमिरौं: स्मरण गर्छु
पवन-कुमार: हनुमानजी
बल: शक्ति
बिद्या: ज्ञान
कलेस: कष्ट
बिकार: दोष
सम्पूर्ण अर्थ:
"म बुद्धिहीन छु, तर हे पवनकुमार हनुमान! म तपाईंलाई स्मरण गर्छु। मलाई बल, बुद्धि, र ज्ञान दिनुहोस् र सबै कष्ट र दोषबाट मुक्त गर्नुहोस्।"
चौपाई १-४:
जय हनुमान ज्ञान गुन सागर। जय कपीस तिहुं लोक उजागर।।
शब्दार्थ:
जय: विजय
ज्ञान गुन सागर: ज्ञान र गुणको समुद्र
कपीस: वानरराज
तिहुं लोक: स्वर्ग, मृत्युलोक, पाताल
उजागर: प्रकाशित
सम्पूर्ण अर्थ:
"हे ज्ञान र गुणको समुद्र हनुमानजीको जय होस्! वानरराज हनुमानले तीनै लोकहरूलाई प्रकाशित गर्नुभयो।"
रामदूत अतुलित बल धामा। अंजनि-पुत्र पवनसुत नामा।।
शब्दार्थ:
रामदूत: रामको दूत
अतुलित बल: अजय शक्ति
धामा: घर
अंजनि-पुत्र: अंजनिको छोरा
पवनसुत: पवनदेवको पुत्र
सम्पूर्ण अर्थ:
"रामको दूत, अजय शक्तिको धाम, अंजनिको छोरा र पवनदेवको पुत्र हनुमानको नाम महान छ।"
महाबीर बिक्रम बजरंगी। कुमति निवार सुमति के संगी।।
शब्दार्थ:
महाबीर: महान वीर
बिक्रम: पराक्रम
बजरंगी: बजरंगबली
कुमति: दुष्ट बुद्धि
निवार: नष्ट गर्ने
सुमति: सजिलो बुद्धि
संगी: साथी
सम्पूर्ण अर्थ:
"महान वीर बजरंगबलीले दुष्ट बुद्धिलाई नष्ट गरी सजिलो बुद्धि दिन्छन्।"
कंचन बरन बिराज सुबेसा। कानन कुंडल कुंचित केसा।।
शब्दार्थ:
कंचन बरन: सुनौलो रंग
बिराज: शोभा
सुबेसा: सुन्दर वेश
कानन कुंडल: कानका कुण्डल
कुंचित केसा: घुंघराला केश
सम्पूर्ण अर्थ:
"हनुमानजी सुनौलो रंग, सुन्दर वेश, कानमा कुण्डल, र घुंघराला केशले शोभित छन्।"
चौपाई ५-८:
हाथ बज्र औ ध्वजा बिराजै। कांधे मूंज जनेऊ साजै।।
शब्दार्थ:
बज्र: वज्र (अस्त्र)
ध्वजा: झण्डा
मूंज: मुञ्ज घाँस
जनेऊ: पवित्र धागो
सम्पूर्ण अर्थ:
"हनुमानजीको हातमा वज्र र झण्डा छन्, र काँधमा मुञ्ज घाँसको जनेऊले सजिएका छन्।"
शंकर स्वयं केसरीनंदन। तेज प्रताप महा जग बन्दन।।
शब्दार्थ:
शंकर: भगवान शिव
केसरीनंदन: केसरीको छोरा
तेज: कान्ति
प्रताप: महिमा
जग: संसार
बन्दन: आदर
सम्पूर्ण अर्थ:
"भगवान शिव आफैं केसरीको छोरा हुनुहुन्छ। उहाँको तेज र महिमाले सम्पूर्ण संसारले नमस्कार गर्छ।"
विद्यावान गुनी अति चातुर। राम काज करिबे को आतुर।।
शब्दार्थ:
विद्यावान: ज्ञानी
गुनी: गुणवान
चातुर: चतुर
राम काज: रामको कार्य
आतुर: उत्सुक
सम्पूर्ण अर्थ:
"हनुमानजी ज्ञानी, गुणवान, चतुर छन् र रामको कार्य गर्न सधैं तत्पर छन्।"
प्रभु चरित्र सुनिबे को रसिया। राम लखन सीता मन बसिया।।
शब्दार्थ:
प्रभु चरित्र: रामको कथा
रसिया: आनन्द लिने
मन बसिया: मनमा बस्ने
सम्पूर्ण अर्थ:
"हनुमानजी रामको कथा सुन्नमा आनन्दित हुन्छन् र उनको मनमा राम, लक्ष्मण, र सीताको बास छ।"
चौपाई ९-१२:
सूक्ष्म रूप धरि सियहिं दिखावा। बिकट रूप धरि लंक जरावा।।
शब्दार्थ:
सूक्ष्म रूप: सानो आकार
सियहिं: सीतालाई
दिखावा: देखाउनु
बिकट रूप: डरलाग्दो रूप
लंक: लंका
जरावा: जलाउनु
सम्पूर्ण अर्थ:
"हनुमानजीले सानो रूप लिएर सीतालाई भेट्नुभयो र डरलाग्दो रूप लिएर लंका जलाउनुभयो।"
भीम रूप धरि असुर संहारे। रामचंद्र के काज संवारे।।
शब्दार्थ:
भीम रूप: विशाल आकार
असुर: राक्षस
संहारे: नाश गर्ने
काज: कार्य
संवारे: सजिलो पार्ने
सम्पूर्ण अर्थ:
"विशाल रूप लिएर राक्षसहरूको विनाश गर्नुभयो र रामचन्द्रको कार्य सफल बनाउनुभयो।"
लाय सजीवन लखन जियाये। श्रीरघुबीर हरषि उर लाये।।
शब्दार्थ:
सजीवन: जीवनदायी औषधि
लखन: लक्ष्मण
जियाये: जीवन दिनु
हरषि: खुशीले
उर लाये: अङ्कमा लिनु
सम्पूर्ण अर्थ:
"हनुमानजीले संजीवनी बुटी ल्याएर लक्ष्मणलाई जीवन दिनुभयो, जसले गर्दा श्रीरामले खुशी भएर उनलाई अङ्कमा लिनुभयो।"
रघुपति कीन्ही बहुत बड़ाई। तुम मम प्रिय भरतहि सम भाई।।
शब्दार्थ:
रघुपति: श्रीराम
कीन्ही बहुत बड़ाई: धेरै प्रशंसा गरे
मम प्रिय: मेरो प्रिय
भरतहि सम भाई: भरतजस्तै भाइ
सम्पूर्ण अर्थ:
"श्रीरामले हनुमानजीलाई धेरै प्रशंसा गरेर भने, 'तिमी मेरा भरतजस्तै प्रिय भाइ हौ।'"
चौपाई १३-१६:
सहस बदन तुम्हरो जस गावैं। अस कहि श्रीपति कंठ लगावैं।।
शब्दार्थ:
सहस बदन: हजारौं मुख
जस गावैं: यश गाउने
श्रीपति: श्रीराम
कंठ लगावैं: अङ्कमा लिनु
सम्पूर्ण अर्थ:
"हजारौं मुखले पनि तपाईंको यश गाउन सक्दैन। यसैले श्रीरामले तपाईंलाई अङ्कमा लिनुभयो।"
सनकादिक ब्रह्मादि मुनीसा। नारद सारद सहित अहीसा।।
शब्दार्थ:
सनकादिक: सनक, सनन्दन ऋषि
ब्रह्मादि: ब्रह्माजी
मुनीसा: मुनिहरू
नारद: देवऋषि नारद
सारद: सरस्वती
अहीसा: अहिंसा
सम्पूर्ण अर्थ:
"सनक ऋषि, ब्रह्माजी, नारद, सरस्वती, र अहिंसाका देवताहरूले पनि तपाईंको स्तुति गर्छन्।"
जम कुबेर दिगपाल जहां ते। कबि कोबिद कहि सके कहां ते।।
शब्दार्थ:
जम: यमराज
कुबेर: धनका देवता
दिगपाल: दिशाका रक्षक
कबि कोबिद: कवि र विद्वानहरू
सम्पूर्ण अर्थ:
"यमराज, कुबेर, दिग्पाल, र कविहरूले पनि तपाईंको महिमा पूर्ण रूपमा वर्णन गर्न सक्दैनन्।"
तुम उपकार सुग्रीवहिं कीन्हा। राम मिलाय राज पद दीन्हा।।
शब्दार्थ:
उपकार: मद्दत
सुग्रीवहिं: सुग्रीवलाई
राज पद दीन्हा: राज्य दिनु
सम्पूर्ण अर्थ:
"तपाईंले सुग्रीवलाई मद्दत गर्नुभयो र रामसँग मिलाएर उनलाई राज्य दिनुभयो।"
चौपाई १७-२०:
तुम्हरो मंत्र बिभीषन माना। लंकेस्वर भए सब जग जाना।।
शब्दार्थ:
मंत्र: सल्लाह
बिभीषन: रावणको भाइ
लंकेस्वर: लंकाका राजा
सब जग जाना: सबैले जाने
सम्पूर्ण अर्थ:
"तपाईंको सल्लाहलाई विभीषणले मानेर लंकाको राजा बने, जुन कुरा सबैले जाने।"
जुग सहस्र जोजन पर भानू। लील्यो ताहि मधुर फल जानू।।
शब्दार्थ:
जुग सहस्र: युग (१२,००० वर्ष)
जोजन: ८ माइल
भानू: सूर्य
लील्यो: निगले
मधुर फल जानू: पक्का फल जस्तो
सम्पूर्ण अर्थ:
"हनुमानजीले सूर्यलाई पक्का फल सम्झेर १२,००० योजन (९६,००० माइल) टाढाबाट निगल्न खोजे।"
प्रभु मुद्रिका मेलि मुख माहीं। जलधि लांघि गये अचरज नाहीं।।
शब्दार्थ:
मुद्रिका: अङ्गुठी
मेलि: राखेर
जलधि: समुद्र
लांघि गये: पार गर्नु
अचरज नाहीं: आश्चर्य छैन
सम्पूर्ण अर्थ:
"रामको अङ्गुठी मुखमा राखेर हनुमानजीले समुद्र पार गर्नु भनेकोमा आश्चर्य छैन।"
दुर्गम काज जगत के जेते। सुगम अनुग्रह तुम्हरे तेते।।
शब्दार्थ:
दुर्गम काज: गाह्रो काम
जगत: संसार
सुगम: सजिलो
अनुग्रह: कृपा
सम्पूर्ण अर्थ:
"संसारका सबै गाह्रो कामहरू तपाईंको कृपाले सजिलो हुन्छन्।"
चौपाई २१-२४:
राम दुआरे तुम रखवारे। होत न आज्ञा बिनु पैसारे।।
शब्दार्थ:
दुआरे: द्वार
रखवारे: रक्षक
आज्ञा बिनु पैसारे: आज्ञा बिना प्रवेश
सम्पूर्ण अर्थ:
"तपाईं रामको द्वारका रक्षक हुनुहुन्छ। तपाईंको आज्ञा बिना कसैले प्रवेश पाउँदैन।"
सब सुख लहै तुम्हारी सरना। तुम रक्षक काहू को डर ना।।
शब्दार्थ:
सुख लहै: सुख पाउने
सरना: शरण
रक्षक: रक्षा गर्ने
डर ना: डर छैन
सम्पूर्ण अर्थ:
"तपाईंको शरणमा आएका सबैले सुख पाउँछन्। तपाईं रक्षक भएपछि कुनै डर छैन।"
आपन तेज सम्हारो आपै। तीनों लोक हांक तें कांपै।।
शब्दार्थ:
आपन तेज: आफ्नो तेज
सम्हारो: नियन्त्रण
हांक तें: आदेशले
कांपै: काँप्ने
सम्पूर्ण अर्थ:
"तपाईंले आफ्नो तेज नियन्त्रण गर्नुहुन्छ। तपाईंको आदेशले तीनै लोक काँप्छन्।"
भूत पिसाच निकट नहिं आवै। महाबीर जब नाम सुनावै।।
शब्दार्थ:
भूत पिसाच: भूत-प्रेत
निकट नहिं आवै: नजिक नआउने
महाबीर: हनुमानजी
सम्पूर्ण अर्थ:
"हनुमानजीको नाम लिँदा भूत-प्रेत नजिक आउँदैनन्।"
चौपाई २५-२८:
नासै रोग हरै सब पीरा। जपत निरंतर हनुमत बीरा।।
शब्दार्थ:
नासै रोग: रोग नष्ट हुने
पीरा: दुख
जपत: जप गर्दा
हनुमत बीरा: हनुमानजी
सम्पूर्ण अर्थ:
"हनुमानजीको नामको निरन्तर जप गर्दा सबै रोग र दुख हराउँछ।"
संकट तें हनुमान छुड़ावै। मन क्रम बचन ध्यान जो लावै।।
शब्दार्थ:
संकट तें: संकटबाट
छुड़ावै: मुक्त गर्ने
मन क्रम बचन: मन, कर्म, र वचन
ध्यान जो लावै: ध्यान लगाउने
सम्पूर्ण अर्थ:
"जो व्यक्तिले मन, कर्म, र वचनले हनुमानजीमा ध्यान लगाउँछ, उसलाई सबै संकटबाट मुक्ति मिल्छ।"
सब पर राम राज सिरताजा। तिन के काज सकल तुम साजा।।
शब्दार्थ:
सिरताजा: मुकुट
सकल तुम साजा: सबै काम सजिलो पार्नु
सम्पूर्ण अर्थ:
"राम सबैको राजा हुनुहुन्छ, र तपाईंले उनका सबै कार्यहरू सफल बनाउनुभयो।"
और मनोरथ जो कोई लावै। सोइ अमित जीवन फल पावै।।
शब्दार्थ:
मनोरथ: इच्छा
अमित जीवन फल: अनन्त फल
सम्पूर्ण अर्थ:
"जो कोही आफ्नो इच्छा हनुमानजीसमक्ष राख्छ, उसले अनन्त फल प्राप्त गर्छ।"
चौपाई २९-३२:
चारों जुग परताप तुम्हारा। है परसिद्ध जगत उजियारा।।
शब्दार्थ:
चारों जुग: चार युग (सतयुग, त्रेता, द्वापर, कलियुग)
परताप: प्रभाव
उजियारा: प्रकाश
सम्पूर्ण अर्थ:
"चारै युगमा तपाईंको प्रभाव प्रसिद्ध छ र संसारलाई प्रकाशित गर्छ।"
साधु-संत के तुम रखवारे। असुर निकंदन राम दुलारे।।
शब्दार्थ:
साधु-संत: सज्जन व्यक्ति
रखवारे: रक्षक
असुर निकंदन: राक्षसहरूको विनाश
दुलारे: प्रिय
सम्पूर्ण अर्थ:
"तपाईं साधु-संतहरूका रक्षक हुनुहुन्छ र रामले माया गर्ने राक्षसहरूको विनाश गर्ने हुनुहुन्छ।"
अष्ट सिद्धि नौ निधि के दाता। अस बर दीन जानकी माता।।
शब्दार्थ:
अष्ट सिद्धि: आठ सिद्धिहरू
नौ निधि: नौ धन
दाता: दिने
जानकी माता: सीतामाता
सम्पूर्ण अर्थ:
"सीतामाताको आशीर्वादले तपाईंले अष्ट सिद्धि र नौ निधि प्रदान गर्नुभयो।"
राम रसायन तुम्हरे पासा। सादर हो रघुपति के दासा।।
शब्दार्थ:
रसायन: अमृत
पासा: पास
सादर हो: सम्मानित हुनु
दासा: सेवक
सम्पूर्ण अर्थ:
"तपाईंको पासमा रामको भक्ति रूपी अमृत छ। रघुपति (राम) का सेवकहरू सम्मानित हुन्छन्।"
चौपाई ३३-३६:
तुम्हरे भजन राम को पावै। जनम-जनम के दुख बिसरावै।।
शब्दार्थ:
भजन: भक्ति
पावै: प्राप्त गर्ने
जनम-जनम: जन्म-जन्मान्तर
बिसरावै: बिर्साउने
सम्पूर्ण अर्थ:
"तपाईंको भजन गर्दा राम प्राप्त हुन्छ र जन्म-जन्मान्तरका दुखहरू बिर्सिन्छन्।"
अन्तकाल रघुबर पुर जाई। जहां जन्म हरि-भक्त कहाई।।
शब्दार्थ:
अन्तकाल: मृत्युको समय
रघुबर पुर: रामको धाम
हरि-भक्त: भगवानको भक्त
सम्पूर्ण अर्थ:
"मृत्युको समयमा तपाईंको भक्ति गर्दा व्यक्ति रामको धाममा पुग्छ र भगवानको भक्त भनिँदैछ।"
और देवता चित्त न धरई। हनुमत सेइ सर्ब सुख करई।।
शब्दार्थ:
चित्त न धरई: मन नलगाउने
सर्ब सुख करई: सबै सुख दिने
सम्पूर्ण अर्थ:
"अन्य देवताहरूको मन नलगाएर हनुमानजीको भक्ति गर्दा सबै सुख प्राप्त हुन्छ।"
संकट कटै मिटै सब पीरा। जो सुमिरै हनुमत बलबीरा।।
शब्दार्थ:
संकट कटै: संकट हट्ने
पीरा: दुख
सुमिरै: स्मरण गर्दा
सम्पूर्ण अर्थ:
"हनुमानजीको स्मरण गर्दा सबै संकट र दुख हराउँछ।"
चौपाई ३७-४०:
जै जै जै हनुमान गोसाईं। कृपा करहु गुरुदेव की नाईं।।
शब्दार्थ:
जै जै जै: विजय
गोसाईं: स्वामी
कृपा करहु: कृपा गर्नु
गुरुदेव: गुरु
सम्पूर्ण अर्थ:
"हे हनुमान गोसाईं! तपाईंलाई बारम्बार जय होस्। गुरुदेवजस्तै ममाथि कृपा गर्नुहोस्।"
जो यह पढ़ै हनुमान चालीसा। होय सिद्धि साखी गौरीसा।।
शब्दार्थ:
पढ़ै: पढ्ने
सिद्धि: सफलता
साखी गौरीसा: भगवान शिवको साक्षी
सम्पूर्ण अर्थ:
"जो व्यक्तिले हनुमान चालीसा पढ्छ, उसले सिद्धि प्राप्त गर्छ। भगवान शिव यसको साक्षी छन्।"
तुलसीदास सदा हरि चेरा। कीजै नाथ हृदय मंह डेरा।।
शब्दार्थ:
सदा हरि चेरा: श्रीहरिको सेवक
हृदय मंह डेरा: हृदयमा बस्नु
सम्पूर्ण अर्थ:
"तुलसीदास सधैं श्रीहरिको सेवक छन्। हे नाथ! मेरो हृदयमा बस्नुहोस्।"
दोहा (अन्तिम):
पवन तनय संकट हरन, मंगल मूरति रूप।
राम लखन सीता सहित, हृदय बसहु सुर भूप।।
शब्दार्थ:
पवन तनय: पवनपुत्र हनुमान
संकट हरन: संकट हटाउने
मंगल मूरति: मङ्गलमय स्वरूप
सुर भूप: देवताहरूका राजा
सम्पूर्ण अर्थ:
"हे पवनपुत्र हनुमान! तपाईं संकट हटाउने र मङ्गलमय स्वरूप हुनुहुन्छ। कृपया राम, लक्ष्मण, र सीतासहित मेरो हृदयमा बस्नुहोस्।"
.png)
0 Comments